Η θρησκεία είναι το όπιο του... στρατού

Η φωτογραφία είναι από το Indymedia Αθηνών

Πώς συμπεριφέρθηκαν [οι Εβραίοι] απέναντι στην κριτική, που οι Χριστιανοί κάνουν γενικά στη θρησκεία για να απαλλάξουν την ανθρωπότητα από την πιο επικίνδυνη αυταπάτη, από την πρωταρχική πλάνη; Έχουν νομίσει ότι ο αγώνας αυτός αφορά μόνο το Χριστιανισμό και επειδή μόνο αυτό σκέφτηκαν, ποιά βάσανα και μαρτύρια τούς επιφύλαξε η κυριαρχία του Ευαγγελίου, εσωτερικά ένιωσαν άπειρη χαρά, όταν η κριτική -από τον καιρό του Λέσσινγκ, δηλαδή από τότε που άρχισαν κάτι ν' ακούνε για τις πράξεις της- καταπιάστηκε με το Χριστιανισμό.

Στάθηκαν τόσο περιορισμένοι, που μέσα στη χαιρεκακία τους δεν αντελήφθησαν, ότι γκρεμίζεται ο Χριστιανισμός, ο τελειωμένος Ιουδαϊσμός, πρέπει να γκρεμίζεται μέσω της θρησκείας τους και τώρα ακόμα δεν ξέρουν τι συμβαίνει γύρω τους. Είναι τόσο απαθείς και αδιάφοροι απέναντι στη γενική υπόθεση της θρησκείας και της ανθρωπότητας, που δεν κάνουν τίποτα κατά της κριτικής και τόσο δουλικά πιασμένοι στη θρησκευτική πλάνη, που δε συμπολέμησαν ακόμα με τις στρατιές που έχουν εκστρατεύσει κατά της ιεραρχίας και της θρησκείας. Κανένας Εβραίος δεν έχει προσφέρει κάτι σημαντικό στην κριτική, κανένας κάτι εναντίον της.

Οι Χριστιανοί ζηλωτές που κινούν γη και ουρανό κατά της κριτικής, είναι περισσότερο ανθρώπινες φιγούρες απ' τον Εβραίο, που μόνο γαργαλιέται, όταν ακούει από μακριά ότι ακόμα μια φορά κάτι συμβαίνει με το Χριστιανισμό και η αντίθεσή τους με την κριτική αποδείχνει, ότι βασικά και οι ίδιοι είναι μπλεγμένοι, έστω και ζεμένοι μαζί της. Πιστεύουν ότι είναι υποχρεωμένοι να παλαίψουν μαζί της, γιατί νιώθουν πως στον αγώνα αυτό πρόκειται για την υπόθεση της ανθρωπότητας. Ο Εβραίος ωστόσο πιστεύει στον εαυτό του κλεισμένος στον εγωισμό του, σκέφτεται μόνο τον εχθρό του, τον Χριστιανισμό κι όμως δεν προσκόμισε ποτέ κάτι αποφασιστικό εναντίον του.

Τα παραπάνω και άλλα πολλά έγραφε ο Μπρούνο Μπάουερ στο κείμενό του "Η Ικανότητα των Σημερινών Εβραίων και Χριστιανών να Γίνουν Ελεύθεροι" [1843], που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Θέσεις της Καθαρής Κριτικής, εκδ. Γερ. Αναγνωστίδη, μετ. Σταύρος Καμπουρίδης, Αθήνα χ.χ., σελ. 192-3.

Την ίδια χρονιά [1843], ο Μπρούνο Μπάουερ είχε δημοσιεύσει και ένα ακόμη κείμενο με τον τίτλο, "Το Εβραϊκό Ζήτημα". Στα δύο αυτά κείμενα άσκησε εντονότατη κριτική ο Καρλ Μαρξ γράφοντας τον ίδιο χρόνο Το Εβραϊκό Ζήτημα [στα ελληνικά, εκδ. Οδυσσέας, μετ. Γιάννης Κρητικός, Αθήνα, 1978], ένα από τα πιο αντισημιτικά βιβλία που έχουν γραφεί ποτέ. Διόλου παράξενο, λοιπόν, που Το Εβραϊκό Ζήτημα μεταφράστηκε στα αγγλικά για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 1950 από εκδοτικό οίκο της Μόσχας! Δεν θα ασχοληθούμε, προς το παρόν, περισσότερο με το βιβλίο του Μαρξ.

Όπως ίσως θα θυμούνται όσοι τουλάχιστον παρακολουθούσαν τα όσα γράφω τα τελευταία χρόνια, ένα από τα θέματα που έχω ερευνήσει είναι και εκείνο της καταγωγής του χριστιανισμού. Ε, λοιπόν, είχα πάντα την απορία γιατί δεν υπήρξε ούτε ένας -επαναλαμβάνω ούτε ένας- από όλους αυτούς τους σοσιαλδημοκράτες-κομμουνιστές [πολύ συχνά εβραϊκής καταγωγής] που να συνεισφέρει έστω και κατ' ελάχιστον στην κριτική του χριστιανισμού. Όταν προς το μέσον και το τέλος του 19ου αιώνα, οι "αστοί" ιστορικοί, με σημαντικότερο εκπρόσωπό τους τον Μπρούνο Μπάουερ, είχαν κυριολεκτικά τινάξει στον αέρα το ζήτημα της καταγωγής του χριστιανισμού, οι "επαναστάτες" κοιτούσαν το... φεγγάρι. Άλλο ένα φαινόμενο στραβισμού που κανένας δεν σκέφτηκε να κατακεραυνώσει.

Α! Για να μην μιλήσουμε για κριτική στην Παλαιά Διαθήκη, στην Πεντάτευχο ή στο Ταλμούδ. Χιλιάδες, μυριάδες, εβραίοι στρατεύτηκαν στην υπόθεση του αθεϊστικού σοσιαλισμού, αλλά ούτε ένας -επαναλαμβάνω ούτε ένας- δεν σκέφτηκε ποτέ να ασκήσει κάποια κριτική στα ιερά κείμενα του ιουδαϊσμού. Ούτε ένας.

Η φωτογραφία είναι από το Indymedia Αθηνών

[Αντίθετα, συνεισέφεραν τα μέγιστα με διάφορα καλαμπουράκια. Αναφέρω, για παράδειγμα, τον διάσημο εβραιο-γερμανο-αμερικανό ψυχολόγο Έριχ Φρομμ, που αφού πρώτα μελέτησε το Ταλμούδ, αργότερα, στα είκοσι-τόσα του, ανακάλυψε την ψυχανάλυση και ίδρυσε μάλιστα και Θεραπευτική Κλινική στην Χαϊλδεβέργη, την οποία οι "κύκλοι" αποκαλούσαν Τοραπευτικό Σανατόριο - Τορά είναι η εβραϊκή Πεντάτευχος, τα πέντε πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης! Αλλά ούτε ο Φρομμ είναι αντικείμενο αυτού του σημειώματος...]

[Α! Κι ακόμη ένα ανέκδοτο. Ο Φρ. Ένγκελς, αιώνιος σύντροφος του Κ. Μαρξ, πριν ακόμα κρυώσει το πτώμα του δεύτερου, είχε δημοσιεύσει το 1883 και μια μελέτη για την Καμπάλα και την καταγωγή του χριστιανισμού. Εκεί "ανακάλυπτε" ότι ο Νέρων ήταν το θηρίο "666" της Αποκάλυψης! Αλλά ούτε ο Ένγκελς είναι αντικείμενο αυτού του σημειώματος...]

Ο Μπρούνο Μπάουερ πέθανε πάμπτωχος σε ένα "κοτέτσι" στο Βερολίνο.

Είχα γράψει παλιότερα για τον Μπρούνο Μπάουερ:

Η άποψη ότι η Ρώμη υπήρξε το λίκνο του χριστιανισμού δεν είναι και τόσο νέα. Ο πρώτος που διατύπωσε την άποψη ότι η αναζήτηση του χριστιανικού λίκνου στον χώρο της Παλαιστίνης ήταν σκέτη ματαιοπονία ήταν ο Μπρούνο Μπάουερ το 1877 με το βιβλίο του Christus und die Caesaren. Der Hervorgang des Christentums aus dem romischen Griechentum (Ο Χριστός και οι Καίσαρες. Η Καταγωγή του Χριστιανισμού από τον Ρωμαϊκό Ελληνισμό). Ο Μπρούνο Μπάουερ αρνήθηκε φυσικά την ιστορικότητα του Ιησού. Θεώρησε ως «πατέρα» του χριστιανισμού τον Φίλωνα τον Αλεξανδρέα και ως «θείο» του τον στωικό φιλόσοφο Σενέκα, δάσκαλο και «υπουργό» του Νέρωνα. Το έργο του Μπάουερ, όπως ήταν αναμενόμενο, αγνοήθηκε, επηρεάζοντας μόνον κάποιους εκπροσώπους της Ολλανδικής Ριζοσπαστικής Σχολής. Ο μόνος που αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου του στον Μπάουερ ήταν ο Άλμπερτ Σβάιτσερ, που προσέγγισε το έργο του Μπάουερ με τη μεγαλύτερη δυνατή νηφαλιότητα. [Ο Σβάιτσερ εξαιτίας των αντιδράσεων που προκάλεσε το βιβλίο του αναγκάστηκε να «αυτοεξοριστεί» στην Αφρική και να εργαστεί εκεί ως γιατρός-ιεραπόστολος, κερδίζοντας και το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1952.]

Ο Μπρούνο Μπάουερ, ως «δεξιός» χεγκελιανός, αγνοήθηκε και από τη «μαρξιστική αριστερά». Αργότερα ήρθαν οι εποχές που οι σοσιαλδημοκράτες αναζητούσαν «ψηφαλάκια» και από τη μεσαία τάξη, οπότε κατέβασαν τον Ιησού από το θεϊκό του βάθρο και τον ανέβασαν σε εκείνο του κοινωνικού επαναστάτη. Οι εποχές που ο «πολύς» Βλαδίμηρος Ίλιτς Λένιν χαρακτήριζε «αντιδραστικό» κάθε «αστό θεολόγο» που διακήρυσσε ότι ο Ιησούς ήταν μυθολογικό πρόσωπο. Ενώ ο Ιησούς, ως ιστορικό πρόσωπο και επαναστάτης, εξυπηρετούσε καλύτερα τους σκοπούς της «προλεταριακής επανάστασης»...

Κι ακόμα παλιότερα έγραφα:

Το έργο του αγνοήθηκε σχεδόν από όλους, και όσοι δεν το αγνόησαν, αγνοήθηκαν και αυτοί με την σειρά τους [...]

Στην Ελλάδα ο Μπάουερ είναι παντελώς άγνωστος. Μόλις τελευταία ασχολήθηκε με το έργο του ο καθηγητής της θεολογίας Σάββας Αγουρίδης σε άρθρο του στην Ελευθεροτυπία (23 Δεκεμβρίου 2000). Ο κ. Αγουρίδης ασχολείται στο άρθρο του κατά τα δύο τρία με τον Μπάουερ και κατά το ένα τρίτο με το έργο του «αποστάτη» Καρλ Κάουτσκυ, Η Καταγωγή του Χριστιανισμού (εκδ. Αναγνωστίδη). Και ενώ κατακρίνει –και σωστά– το έργο του Κάουτσκυ, αποφεύγει να κάνει κάτι τέτοιο με το έργο του Μπάουερ. «Μέσα σε έναν κόσμο», γράφει, «όπου Ιουδαϊσμός και Πλατωνισμός αναμίχτηκαν κατά τέτοιον τρόπο, τι θα προσέθετε –συλλογίστηκε ο Μπάουερ– η ιστορικότητα του Ιησού; Τίποτε, είναι η απάντησή του». Τελεία. Δεν είναι καθόλου δύσκολο, διαβάζοντας ανάμεσα στις γραμμές του άρθρου του, να κατατάξουμε τον Σ. Αγουρίδη στους φιλελεύθερους θεολόγους, στους οποίους μόλις αναφερθήκαμε.

Νάτη πάλι η ανάμειξη ιουδαϊσμού και πλατωνισμού...

Μπρούνο Μπάουερ (1809–1882)

Γερμανός θεολόγος και ιστορικός, έχασε την έδρα του στο πανεπιστήμιο το 1842 επειδή αμφισβητούσε την ιστορικότητα του Ιησού. Έκτοτε έζησε "εν κατατρεγμώ και πενία". Επηρέασε τους πάντες στο χριστολογικό ζήτημα και αγνοήθηκε σχεδόν από όλους.

"Αιωνία η μνήμη γι' αυτούς που ο σύλλογος σιωπά..."